Thuốc thú y đóng vai trò quan trọng trong việc phòng và trị bệnh cho vật nuôi, góp phần duy trì hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi. Tuy nhiên, nhiều trường hợp sử dụng thuốc không đạt hiệu quả không phải do thuốc kém chất lượng, mà do quá trình bảo quản không đúng cách làm mất tác dụng dược lý. Việc hiểu và áp dụng đúng quy trình bảo quản thuốc thú y không chỉ giúp giữ nguyên hiệu quả điều trị mà còn tiết kiệm chi phí và hạn chế rủi ro cho đàn vật nuôi. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách bảo quản thuốc thú y hiệu quả theo từng loại và điều kiện cụ thể.
Tại sao cần bảo quản thuốc thú y đúng cách?
Duy trì hiệu quả điều trị và tránh kháng thuốc
Thuốc thú y khi không được bảo quản đúng nhiệt độ, độ ẩm hoặc ánh sáng sẽ nhanh chóng bị biến chất, mất hoạt tính, dẫn đến hiệu quả điều trị kém. Việc dùng thuốc đã giảm hoặc mất tác dụng có thể khiến vật nuôi không khỏi bệnh, kéo dài thời gian điều trị và dễ hình thành vi khuẩn kháng thuốc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả đàn.
Tránh gây độc hoặc phản ứng phụ cho vật nuôi
Khi bị biến đổi hóa học do điều kiện bảo quản sai, một số loại thuốc thú y có thể tạo ra các chất độc hại hoặc phản ứng phụ nghiêm trọng. Điều này gây nguy hiểm đến sức khỏe của vật nuôi và đôi khi còn ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm chăn nuôi như thịt, trứng, sữa.
Bảo vệ chi phí và tránh lãng phí thuốc
Thuốc thú y thường có giá thành cao, nếu không được bảo quản đúng cách sẽ nhanh chóng hư hỏng, gây lãng phí và thiệt hại tài chính. Việc bảo quản thuốc hợp lý giúp người chăn nuôi sử dụng thuốc hiệu quả, tiết kiệm chi phí đầu tư và giảm tổn thất không đáng có.
Bảo quản thuốc thú y theo dạng bào chế
Thuốc dạng viên và bột cần tránh ẩm tuyệt đối
Thuốc dạng viên nén hoặc dạng bột rất nhạy cảm với độ ẩm. Khi hút ẩm, viên thuốc dễ bị vỡ, nứt, còn thuốc bột có thể vón cục, lên men hoặc bị mốc. Do đó, nên bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, đựng trong bao bì kín, tránh tiếp xúc với không khí và ánh nắng trực tiếp để giữ nguyên công dụng.
Thuốc dạng dung dịch cần bảo quản nhiệt độ ổn định
Các loại thuốc tiêm, thuốc uống dạng dung dịch thường dễ bị biến đổi hoạt tính nếu để ở nơi có nhiệt độ cao hoặc ánh sáng mạnh. Bảo quản ở nhiệt độ phòng ổn định (15–25°C), tránh ánh sáng mặt trời và tuyệt đối không để đông đá. Đối với thuốc yêu cầu lạnh, phải có tủ lạnh chuyên dụng để giữ ở nhiệt độ 2–8°C.
Thuốc dạng hỗn dịch và thuốc nhỏ cần lắc đều và dùng đúng thời gian
Thuốc dạng hỗn dịch thường chứa các thành phần cần phân tán đồng đều nên phải lắc kỹ trước khi sử dụng. Loại thuốc này dễ bị phân lớp nếu bảo quản sai nhiệt độ hoặc để quá lâu. Sau khi mở nắp, cần sử dụng trong thời gian ngắn theo hướng dẫn, không dùng lại thuốc đã bị thay đổi màu, mùi hay xuất hiện kết tủa bất thường.
Điều kiện môi trường lý tưởng để bảo quản thuốc thú y
Nhiệt độ bảo quản thích hợp theo từng loại thuốc
Không phải tất cả thuốc thú y đều bảo quản giống nhau. Một số thuốc chỉ cần bảo quản ở nhiệt độ phòng (15–25°C), nhưng có những loại cần giữ lạnh (2–8°C) như vaccine, hormone, kháng sinh đặc biệt. Đối với thuốc nhạy cảm với nhiệt, phải tránh nơi gần nguồn nhiệt như bếp, thiết bị điện, cửa sổ có ánh nắng chiếu trực tiếp.
Kiểm soát độ ẩm để tránh hư hỏng và nấm mốc
Độ ẩm cao là nguyên nhân hàng đầu khiến thuốc dạng bột, viên hoặc gói hút ẩm bị hỏng. Phòng chứa thuốc nên có độ ẩm dưới 60%, dùng thêm túi hút ẩm hoặc máy hút ẩm nếu cần thiết. Luôn đóng kín bao bì sau khi sử dụng và không để thuốc tiếp xúc trực tiếp với không khí trong thời gian dài.
Tránh ánh sáng trực tiếp và bảo vệ khỏi tia UV
Nhiều loại thuốc thú y bị phân hủy khi tiếp xúc ánh sáng, đặc biệt là các loại chứa vitamin, enzyme hoặc hormone. Nên bảo quản trong lọ tối màu, hộp kín và đặt ở nơi tối, tránh ánh nắng trực tiếp. Với vaccine và thuốc tiêm, tuyệt đối không được để ngoài trời hoặc dưới ánh sáng mạnh vì dễ làm mất hoạt tính.
Lưu ý khi sử dụng và bảo quản thuốc đã mở nắp
Ghi nhớ hạn sử dụng sau khi mở nắp
Mỗi loại thuốc có thời gian sử dụng khác nhau sau khi mở nắp. Một số loại phải dùng trong vòng 7–14 ngày, số khác có thể dùng trong 1–2 tháng. Người chăn nuôi cần đọc kỹ hướng dẫn hoặc hỏi ý kiến bác sĩ thú y để đảm bảo không sử dụng thuốc quá hạn, tránh gây hại cho vật nuôi.
Không trộn thuốc với thức ăn nếu chưa dùng ngay
Một sai lầm thường gặp là trộn sẵn thuốc vào cám, nước uống rồi để qua ngày hôm sau mới sử dụng. Việc này khiến thuốc bị giảm tác dụng hoặc biến đổi thành chất có hại. Chỉ nên trộn thuốc ngay trước khi cho vật nuôi ăn và dùng hết trong vòng vài giờ để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.
Đóng kín nắp và bảo quản đúng sau khi dùng
Sau khi sử dụng, cần đóng chặt nắp chai, hộp thuốc để tránh không khí, độ ẩm và vi khuẩn xâm nhập. Cất thuốc vào vị trí bảo quản ban đầu, không để lẫn với các loại hóa chất, thức ăn hay các vật dụng khác nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả người và vật nuôi.
Cách tổ chức kho thuốc và xử lý thuốc hết hạn
Sắp xếp thuốc khoa học, dễ kiểm soát
Kho thuốc nên được bố trí khoa học theo nhóm thuốc, loại thuốc, ngày sản xuất và hạn dùng. Ghi nhãn rõ ràng từng loại thuốc và đặt thuốc gần hết hạn ở vị trí dễ thấy để ưu tiên sử dụng trước. Không để thuốc lẫn lộn, gây nhầm lẫn trong quá trình sử dụng.
Luân chuyển thuốc theo nguyên tắc “nhập trước – xuất trước”
Để tránh tồn kho lâu ngày và sử dụng thuốc hết hạn, người nuôi cần áp dụng nguyên tắc FIFO (first in – first out), nghĩa là thuốc nhập trước phải dùng trước. Thường xuyên kiểm kê số lượng, hạn dùng để loại bỏ các sản phẩm quá hạn hoặc có dấu hiệu hỏng hóc.
Xử lý thuốc hết hạn đúng quy định, không vứt bừa bãi
Thuốc thú y hết hạn phải được tiêu hủy đúng quy định, không đổ xuống ao hồ, không đốt hoặc vứt chung với rác sinh hoạt vì có thể gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng. Nên liên hệ cơ quan chức năng hoặc cơ sở thu hồi thuốc để xử lý an toàn, đúng quy trình.
Bảo quản thuốc thú y đúng cách là bước quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ trong chăn nuôi. Một vài sơ suất nhỏ như để thuốc nơi ẩm thấp, ánh nắng chiếu trực tiếp hay sử dụng sai thời gian sau mở nắp có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho vật nuôi và kinh tế của người chăn nuôi. Để thuốc phát huy tối đa hiệu quả, người nuôi cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc bảo quản theo dạng thuốc, điều kiện môi trường và thời gian sử dụng. Đồng thời, tổ chức kho thuốc hợp lý và xử lý thuốc hết hạn đúng cách cũng giúp xây dựng hệ thống chăn nuôi an toàn, bền vững. Áp dụng những hướng dẫn trên sẽ giúp bạn tránh lãng phí, nâng cao hiệu quả điều trị và đảm bảo sức khỏe lâu dài cho đàn vật nuôi.
